Giới thiệu tổng quan về tỉnh Phú Yên

Phú Yên là tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, nằm giữa 2 đèo lớn của đất nước là đèo Cả và đèo Cù Mông,  trên trục giao thông chính - quốc lộ 1 Bắc-Nam,  quốc lộ 25 Đông – Tây với mạng lưới đường sắt, đường bộ, đường thủy nối với cảng biển Vũng Rô, sân bay Tuy Hòa rất thuận lợi cho giao thương, phát triển kinh tế, du lịch trong nước và quốc tế.

Với bờ biển dài gần 190km và nhiều danh lam thắng cảnh được thiên nhiên ban tặng như đầm Cù Mông, vịnh Xuân Đài, đầm Ô Loan, Vũng Lắm, bãi Tiên, bãi Bàng, bãi Tràm, bãi Bàu, Phú Yên được biết đến như vùng đất của du lịch cấp Quốc gia. Đặc biệt, tỉnh có di tích lịch sử Vũng Rô hào hùng - nơi tiếp nhận những chuyến tàu không số chống quân xâm lược, và gành Đá Đĩa - một danh thắng thiên nhiên cực kỳ độc đáo. Vùng lãnh hải Phú Yên rộng trên 6900 km² có trữ lượng hải sản lớn, với nhiều loại đặc sản quý hiếm, có giá trị xuất khẩu cao tạo cho Phú Yên những tiềm năng và điều kiện vô cùng thuận lợi để phát triển kinh tế biển và du lịch.

ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ CƠ SỞ HẠ TẦNG

Vị trí địa lý:

Phú Yên là tỉnh duyên hải Nam Trung bộ, cách Hà Nội 1.160km về phía nam và cách thành phố Hồ Chí Minh 561km về phía Bắc theo tuyến quốc lộ 1A; phía bắc giáp tỉnh Bình Định, nam giáp tỉnh Khánh Hòa, tây giáp 2 tỉnh Gia Lai và Đắk Lắk, đông giáp biển Đông với bờ biển dài 189km. Diện tích tự nhiên là 5.060 km².

Đơn vị hành chính:

Phú Yên có 09 đơn vị hành chính gồm 7 huyện: Đồng Xuân, Đông Hòa, Sông Hinh, Sơn Hòa, Phú Hòa, Tây Hòa, Tuy An; 1 thị xã: Sông Cầu và 1 thành phố: TP. Tuy Hòa. Thành phố Tuy Hòa là tỉnh lỵ, trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa, khoa học kỹ thuật của Tỉnh.

Dân số:

Mật độ dân số năm 2013 là 172 (người/km²). Dân số trung bình của tỉnh Phú Yên là 883.200 người. Tỷ lệ tăng tự nhiên của dân số trung bình toàn Tỉnh giai đoạn 2005 - 2010 là 11,62%0.

Tổng số lao động làm việc trong nền kinh tế quốc dân toàn tỉnh Phú Yên đến năm 2010 là 486.690 người. Tỷ lệ lao động trong khu vực nông, lâm, ngư nghiệp là 315.862 người chiếm 64,9%, khu vực công nghiệp - xây dựng là 65.216 người chiếm 13,4%, khu vực dịch vụ là 94.539 người chiếm 21,7% tổng số lao động làm việc trong các ngành kinh tế quốc dân.

- Địa hình:

Địa hình khá đa dạng: đồng bằng, đồi núi, cao nguyên, thung lũng xen kẽ nhau, hướng dốc địa hình dốc từ Tây sang Đông, có hai vùng đồng bằng lớn do sông Ba và sông Kỳ Lộ bồi đắp với diện tích là 816km2, trong đó riêng đồng bằng Tuy Hòa đã chiếm 500km2, đây là đồng bằng màu mỡ nhất.

- Khí hậu:

Phú Yên nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm, đồng thời chịu ảnh hưởng của khí hậu đại dương, trong năm chia thành 2 mùa rõ rệt: mùa khô kéo dài từ tháng 1 đến tháng 8, mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 12. Nhiệt độ trung bình hàng năm dao động từ 23 - 27°C, thời tiết ấm nóng khá ổn định. Lượng mưa trung bình các năm ở tỉnh Phú Yên vào khoảng 1.200 - 2.300 mm. Độ ẩm tương đối của không khí trung bình 80 - 85%. Tổng số giờ nắng cao, trung bình từ 2.300 giờ đến 2.600 giờ /năm, phân bố không đều theo mùa. Mùa khô từ tháng 1 đến tháng 8, trung bình có 200 giờ nắng /tháng; các tháng mùa mưa trung bình có 100 giờ nắng /tháng.

-    Cơ sở hạ tầng:

Phú Yên có  quốc lộ 1A và đường sắt Bắc – Nam chạy qua, quốc lộ 25 nối Gia Lai, ĐT 645 nối Đắk Lắk, phía nam Tỉnh có cảng biển Vũng Rô, sân bay Tuy Hòa. Các tuyến giao thông Bắc Nam, Đông Tây, cảng biển sân bay có tác động lớn đến quá trình phát triển kinh tế xã hội, tạo điều kiện cho hợp tác, trao đổi kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật giữa Phú Yên với các tỉnh thành trong vùng, cả nước và quốc tế. Mặc khác Phú Yên nằm trong vùng ảnh hưởng của Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung; trong các tỉnh Duyên hải Nam Trung Bộ, Phú Yên là nơi có điều kiện thuận lợi nhất trong việc xây dựng tuyến đường sắt lên Tây Nguyên. Yếu tố này là một trong những điều kiện thuận lợi đưa Phú Yên trở thành đầu mối giao lưu kinh tế Bắc Nam và Đông Tây; cụ thể như sau:

-  Giao thông đường bộ: có mạng lưới giao thông rộng khắp, gồm Quốc lộ 1A, Quốc lộ 1D, Quốc lộ 25, Quốc lộ 29 và các tuyến tỉnh lộ nối vùng đồng bằng với vùng miền núi. Có trục giao thông phía Tây nối 03 huyện miền núi Phú Yên với huyện Vân Canh (tỉnh Bình Định) và huyện Ma D'rak (tỉnh Đắk Lắk); có trục giao thông ven biển nằm trong tuyến đường bộ ven biển Việt Nam nối các huyện vùng biển và ven biển.

- Giao thông đường sắt: có tuyến đường sắt Bắc Nam đi qua với chiều dài đoạn tuyến là 117 km. Có 2 ga chính là Tuy Hòa và Đông Tác. Tương lai khi tuyến đường sắt lên Tây Nguyên được hình thành mở ra triển vọng hợp tác, giao thương hàng hóa giữa Phú Yên và các tỉnh Tây Nguyên.

- Giao thông đường không: Sân bay Tuy Hòa cách thành phố Tuy Hòa 5 km về phía Đông Nam. Diện tích sân bay: 700 ha.

- Cảng Vũng Rô: Vũng Rô là vịnh kín có điều kiện thiết lập một cảng địa phương đủ tiếp nhận loại tàu 10.000 tấn trong mối quan hệ hợp lí với hệ thống cảng miền Trung.
 
Phú Yên có 3 sông chính chảy qua tỉnh: sông Ba (Đà Rằng), sông Kỳ Lô và sông Bàn Thạch với tổng diện tích lưu vực là 16.400km², tổng lượng dòng chảy 11.8 tỷ m³, phục vụ nước tưới cho nông nghiệp, thủy điện và sinh hoạt của người dân Phú Yên.

TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN VÀ TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN

- Tài nguyên nước:

- Nguồn nước mặt: Mạng lưới sông suối ở Phú Yên phần lớn bắt nguồn từ dãy núi Trường Sơn ở phía Tây, dãy Cù Mông ở phía Bắc và dãy đèo Cả ở phía Nam. Sông suối của tỉnh thường ngắn, dốc nên tốc độ dòng chảy lớn. Nguồn nước sông Ba có trữ lượng lớn nhất tỉnh, lượng nước đổ ra biển hàng năm là 9,7 tỷ m³. Nguồn nước sông Bàn Thạch với tổng lượng dòng chảy của sông 0,8 tỷ m³/năm. Sông Kỳ Lộ là con sông lớn thứ 2 trong tỉnh, diện tích lưu vực sông Kỳ Lộ là 1.950 km², trong đó phần trong tỉnh là 1.560 km².

- Nguồn nước ngầm: Trữ lượng động tự nhiên khai thác tiềm năng nguồn nước ngầm của tỉnh khoảng 1,2027 x 106m³/ngày là thuận lợi mà không phải bất kỳ tỉnh duyên hải miền Trung nào cũng có được.

- Nước khoáng: Theo tài liệu điều tra của ngành địa chất, trên lãnh thổ Phú Yên đã phát hiện được 4 điểm nước khoáng nóng ở Sơn Thành (huyện Tây Hòa), Phước Long ở xã Xuân Long, Triêm Đức (huyện Đồng Xuân) và Phú Sen, huyện Phú Hòa cách thành phố Tuy Hòa 20 km về phía Tây. Nguồn tài nguyên nước khoáng ở Phú Yên khá phong phú, tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa được điều tra, đánh giá một cách đầy đủ và hệ thống khoa học để khai thác hợp lý. Riêng nguồn nước khoáng Phú Sen từ 1996 đã được khai thác để chế biến với công suất 7,5 triệu lít/năm, đến nay công suất khai thác nguồn nước khoáng này là 10 triệu lít/năm.

- Tài nguyên đất:

Tài nguyên đất Phú Yên khá đa dạng về nhóm, các loại đất phân bố trên nhiều dạng địa hình khác nhau tạo ra những tiểu vùng sinh thái nông - lâm nghiệp thích hợp với nhiều loại cây trồng, đặc biệt là cây trồng lâu năm vùng đồi núi, gồm các nhóm đất sau:

- Nhóm đất cát biển: Diện tích 15.009 ha, chiếm 2,97% diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất mặn phèn: Diện tích 7.899 ha, chiếm 1,57% diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất phù sa: Diện tích 55.752 ha, chiếm 11,05% tổng diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất xám: Diện tích 39.552 ha, chiếm 7,84% tổng diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất đen: Diện tích 18.831 ha, chiếm 3,73% tổng diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất đỏ vàng: Diện tích 336.579 ha, chiếm 66,71% diện tích tự nhiên.
- Đất mùn vàng đỏ: Diện tích 11.300 ha, chiếm 2,5% tổng diện tích tự nhiên.
- Nhóm đất mùn: Diện tích 10.479 ha.
- Nhóm đất thung lũng: Diện tích nhỏ, chỉ có khoảng 1.246 ha.

- Tài nguyên rừng:

Với trên 70% diện tích tự nhiên là đất đồi núi, rừng của Phú Yên trở thành một trong những nguồn tài nguyên rừng rất quan trọng. Hiện nay, thực vật rừng của tỉnh tồn tại ở 3 kiểu rừng chính:

- Rừng kín lá rộng thường xanh: Đây là kiểu rừng phổ biến ở Phú Yên với diện tích chiếm khoảng 83% diện tích rừng tự nhiên.

- Rừng rụng lá (khộp): Kiểu rừng này chiếm tỷ lệ nhỏ, khoảng 3% diện tích rừng tự nhiên toàn tỉnh.

- Rừng trồng: Theo số liệu thống kê hiện có 25.868 ha rừng trồng và khoảng 8,4 triệu cây phân tán (tương đương 4.200 ha).

* Động vật rừng: Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ từ số liệu của các dự án kết hợp với quan sát và điều tra bổ sung thực tế cho biết, hệ động vật rừng Phú Yên khá phong phú có 43 họ chim với 114 loài (trong đó có 7 loài quý hiếm). Thú có 20 họ với 51 loài (trong đó có 21 loài quý hiếm), Bò sát có 3 họ với 22 loài (trong đó có 2 loài quý hiếm).

- Tài nguyên biển:

Bờ biển Phú Yên dài 189 km, khúc khuỷu, có nhiều dải núi ăn lan ra biển hình thành các vũng, vịnh, đầm phá. Cùng với các vùng bãi triều nước lợ, cửa sông giàu dinh dưỡng, tạo nên vùng nước lợ ven biển với 3 vùng sinh thái đặc trưng: vùng cửa sông, vùng đầm phá và vùng vịnh với khoảng 21.000 ha là các bãi đẻ và sinh trưởng tốt của các loài tôm cá con, là nguồn bổ sung trữ lượng hải sản vùng biển. Vùng nước mặn lợ ven biển rất thuận lợi cho phát triển nuôi trồng thủy sản xuất khẩu.

Vùng biển khai thác có hiệu quả của Phú Yên rộng khoảng 6.900 km². Vùng bãi triều có khả năng nuôi tôm xuất khẩu có diện tích trên 2.000 ha. Với địa thế đầm, vịnh tạo nên những cảnh quan sinh thái phong phú, đa dạng là tiềm năng rất lớn cho du lịch biển, du lịch nghỉ dưỡng và du lịch sinh thái. Hai vịnh Vũng Rô và Xuân Đài là những vùng nước rộng, sâu, kín gió thích hợp cho các loại tàu thuyền lớn hơn 1.000 tấn ra vào trú đậu.

Đặc biệt, Phú Yên có các vùng biển nước sâu và một số vịnh kín gió thích hợp cho việc phát triển cảng biển và hạ tầng dịch vụ nghề cá.

- Tài nguyên khoáng sản:

Kết quả các cuộc nghiên cứu, thăm dò địa chất cho thấy Phú Yên là tỉnh có nguồn khoáng sản phong phú với nhiều loại khác nhau:

    - Diatomit: trữ lượng 90 triệu m³.
    - Đá granit: trữ lượng 54 triệu m³.
    - Vàng sa khoáng: Theo ước tính của ngành địa chất tổng trữ lượng vàng ở Phú Yên khoảng 21.245 kg.
    - Nhôm (Bauxít): Trữ lượng ước tính khoảng 4,8 triệu tấn.
    - Sắt: Trữ lượng khoảng 924 nghìn tấn.
    - Fluorit: ước tính trữ lượng khoảng 300.000 tấn.

- Tài nguyên văn hóa, lịch sử, du lịch:

Phú Yên đã có một nền văn hóa truyền thống đầy bản sắc được kế thừa và không ngừng phát triển làm phong phú và đa dạng đời sống tinh thần của các dân tộc anh em trong Tỉnh. Gần 3 thiên niên kỷ các bậc tiền nhân đã sáng tạo ra những nhạc cụ âm nhạc tương đối hoàn chỉnh về thanh âm và điệu thức, đó là bộ đàn đá và cặp kèn đá Tuy An, đây là 2 nhạc cụ âm nhạc có niên đại gần 1000 năm trước Công nguyên. Nhiều trống đồng cổ được phát hiện ở Phú Yên trong những năm gần đây. 

Nhiều di tích lịch sử - cách mạng - văn hóa và danh lam thắng cảnh ở Phú Yên như: nơi thành lập Chi bộ Đảng đầu tiên ở Phú Yên; Hội trường Mùa Xuân, nhà thờ Bác Hồ; Vụ thảm sát Ngân Sơn - Chí Thạnh; chiến thắng đường Năm, Tàu Không số Vũng Rô; mộ và đền thờ Lê Thành Phương, Lương Văn Chánh; Mũi Điện, tháp Nhạn; đầm Ô Loan; gành Đá Đĩa, chùa Đá Trắng đã được Nhà nước công nhận và xếp hạng là các di tích lịch sử - cách mạng - văn hóa và danh lam thắng cảnh cấp quốc gia.

Phú Yên có nhiều lễ, hội truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc. Nhiều hoạt động văn hóa đã trở thành truyền thống không thể thiếu như: lễ hội Lương Văn Chánh, lễ hội Lê Thành Phương, hội thơ Nguyên Tiêu, hội đua thuyền đầm Ô Loan, hội đua thuyền sông Chùa, hội hoa xuân, nhạc hội xuân v.v
Tiềm năng phát triển du lịch của Phú Yên rất đa dạng. Khả năng khai thác để phát triển du lịch: Ở khu vực Đông Bắc phát triển du lịch biển, nghỉ dưỡng kết hợp với tham quan thắng cảnh. Ở khu vực Đông Nam có điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch thể thao, vui chơi giải trí cao cấp kết hợp với du lịch sinh thái và tham quan thắng cảnh. Ở khu vực phía tây là khu bảo tồn thiên nhiên Krông Trai, có thể là nơi phát triển du lịch sinh thái kết hợp với du lịch tham quan các làng bản dân tộc, các công trình thủy điện, thủy lợi...

(Nguồn: nhịp cầu việt)