Cơ chế nào hút vốn đầu tư vào ngành điện

Theo Viện Năng lượng (Bộ Công thương), trong giai đoạn 2021 - 2030, nhu cầu vốn đầu tư cho ngành điện là 133,3 tỷ USD, trong đó cơ cấu giữa nguồn điện và lưới điện là 72/28.

Còn trong giai đoạn 2031 - 2045, nhu cầu vốn đầu tư là 184,1 tỷ USD và cơ cấu tương ứng là 74/26.

Kế hoạch đồ sộ

Đề án Quy hoạch phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch điện VIII) được Viện Năng lượng hoàn thành, đã được Bộ Công thương đưa ra để lấy ý kiến vào đầu tuần này.

Theo tính toán, trong giai đoạn 2020 - 2030, tổng công suất nguồn của hệ thống sẽ tăng thêm 80.000 MW so với gần 60.000 MW hiện đang có.

Với dự kiến này, các nguồn điện lớn (điện than, khí và LNG) sẽ tăng thêm 30.000 MW; điện gió các loại và điện mặt trời dự kiến tăng thêm 30.000 MW.

Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó trưởng phòng Phát triển hệ thống điện thuộc Viện Năng lượng cho hay, hiện quy mô của các nguồn điện bao gồm tất cả các nguồn điện hiện trạng và đã được đăng ký là khoảng 2.200 dự án, với công suất 220.000 MW. Đáng nói là nhiều vùng, tiểu vùng có quy mô nguồn đăng ký lớn hơn nhiều phụ tải của chính vùng và tiểu vùng đó.

“Đến năm 2030, Nam bộ và Nam Trung bộ đăng ký dư khoảng 80.000 MW, Tây Nguyên dư khoảng 18.000 MW. Nếu tất cả các nguồn đăng ký đầu tư đều được phê duyệt (162.500 MW) thì tổng công suất nguồn toàn quốc năm 2030 sẽ dư 137.000 MW (dư 162%)”, ông Cường nói.

Bên cạnh đó, có thực tế phần lớn các nguồn điện này đều tập trung nằm xa trung tâm phụ tải, nên công tác phát triển lưới truyền tải để giải tỏa công suất các nguồn điện mới được cho là vấn đề rất quan trọng, cần tập trung nghiên cứu để có giải pháp phù hợp.

Nghiên cứu của Viện Năng lượng cũng chỉ ra rằng, xu hướng truyền tải điện sẽ có nhiều thay đổi trong thời gian tới. Thay vì truyền tải điện từ miền Bắc vào miền Nam như trước đây, chiều truyền tải có xu hướng thay đổi dần với hướng ngược lại.

Đề án Quy hoạch điện VIII cũng chỉ ra, giai đoạn 2021 - 2030, toàn quốc cần xây dựng mới 81 GVA công suất trạm biến áp 500 kV và khoảng 12.000 km đường dây 500 kV. Ở cấp 220 kV cần xây thêm 83 GVA công suất trạm biến áp cùng 20.000 km đường dây 220 kV.

Nói vắn tắt là khối lượng đầu tư trung bình hàng năm cao gấp khoảng 2 lần năng lực hiện nay.

Tìm cơ chế hiện thực hóa

Theo Thứ trưởng Bộ Công thương Hoàng Quốc Vương, là quy hoạch hạ tầng phát triển điện lực quốc gia, nên Quy hoạch điện VIII có tính hệ thống rất cao, có sự gắn kết chặt chẽ với các quy hoạch ngành khác như ngành than, dầu khí, sử dụng tài nguyên, môi trường, năng lượng tái tạo, giao thông, kinh tế - xã hội, không gian đô thị…

“Mong muốn xây dựng được bản Quy hoạch điện VIII có hiệu quả, có tính khả thi khi đưa vào triển khai, thực hiện, đáp ứng sự mong mỏi của những cơ quan, tổ chức và cá nhân hoạt động trong lĩnh vực điện lực cũng đòi hỏi cần thiết phải có những cơ chế, chính sách cụ thể và rất đặc thù để có thể triển khai thành công các dự án điện, nhằm đảm bảo cung cấp điện ổn định và an toàn phục vụ phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới”, ông Vượng nói.

Trước đó, tại phiên giải trình về thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, để tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong việc đầu tư phát triển ngành điện, Bộ Công thương đã kiến nghị Quốc hội xem xét ban hành một nghị quyết cho phép ngành điện thực hiện thí điểm một số chính sách chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành để hỗ trợ các chủ đầu tư dự án điện đẩy nhanh tiến độ các dự án.

Trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư, nhiều chuyên gia am hiểu về ngành điện cũng cho rằng, các mục tiêu được nêu trong Đề án Quy hoạch điện VIII khá lớn, không dễ thực hiện trên phương diện vật lý nếu so với hiện trạng ngành điện hiện nay.

Ngoài ra, Đề án có nhắc tới các giải pháp về giá điện và huy động vốn đầu tư, nhưng cũng khá chung chung nên sẽ là thách thức lớn khi muốn huy động 12-13 tỷ USD/năm cho ngành điện.

“Phát triển lưới truyền tải điện được đưa ra trong Quy hoạch điện VIII dù rất chi tiết, nhưng khá lớn và đồ sộ. Việc tính toán cần 13 tỷ USD/năm cho ngành điện cũng là thách thức, bởi nền kinh tế không dễ để đảm bảo được. Bởi vậy, nên xem xét kỹ dự án nào cần thì làm, dự án nào chưa cần thì thôi. Công trình nguồn điện, lưới điện phải tính toán tối ưu chứ không thể chạy theo mong muốn của các địa phương để đưa hết vào”, ông Nguyễn Mạnh Hiến, nguyên Viện trưởng Viện Năng lượng nhận xét.