Gánh nặng xăng dầu

Lĩnh vực xăng, dầu bỗng trở nên nóng khi chính sách thuế xuất nhập khẩu của Việt Nam phải đáp ứng cam kết tại các hiệp định thương mại tự do (FTA) đa phương, song phương khác nhau.

Giảm mạnh nguồn thu từ nhập khẩu

Tại Thông tư 201/2015/TT-BTC ban hành Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi đặc biệt của Việt Nam để thực hiện Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Hàn Quốc (VKFTA) giai đoạn 2015-2018, có hiệu lực từ ngày 20/12/2015, thuế nhập khẩu mặt hàng xăng xuất xứ Hàn Quốc về Việt Nam chỉ là 10%.

Điều đáng nói là, mức thuế suất nhập khẩu này “đột ngột” giảm mạnh so với mức thuế suất 20% hiện đang áp dụng cho xăng nhập khẩu từ ASEAN theo Thông tư 165/2014/TT-BTC, hay mức 20% của các thị trường khác theo quy định của Thông tư 182/2015/TT-BTC về thuế suất nhập khẩu ưu đãi MFN.

Giá bán sản phẩm của các nhà máy lọc dầu tại Việt Nam khi cộng thêm thuế nhập khẩu sẽ cao hơn so với  giá xăng dầu nhập khẩu từ ASEAN

Cũng sẽ chẳng có gì đáng nói, nếu Việt Nam không tham gia ngày càng nhiều vào các FTA đa phương và phải chấp nhận nguyên tắc “công bằng đối xử giữa các nước thành viên với nhau”.

Ở trường hợp cụ thể của FTA giữa ASEAN và Hàn Quốc (AKFTA) mà Việt Nam tham gia, câu chuyện Hàn Quốc được hưởng thuế nhập khẩu xăng 10% theo VKFTA hiện nay có thể dẫn tới việc các nước ASEAN khác cũng có thể được áp dụng mức thuế suất 10% tương tự, thay 20% đang áp dụng.

Nếu thực tế diễn ra như vậy, nguồn thu từ thuế nhập khẩu xăng dầu sẽ ảnh hưởng không nhỏ, dù đây được xem là mặt hàng chiến lược và được mong muốn “bảo hộ cao tới năm 2020”.

Theo Tổng cục Hải quan, năm 2015, nhập khẩu xăng dầu cả nước là 10,05 triệu tấn, trong đó nhập từ ASEAN là 6,87 triệu tấn, từ Hàn Quốc là 0,35 triệu tấn. Với Thông tư 165/2015/TT-BTC cho xăng dầu nhập khẩu từ ASEAN, tính tới hết năm 2015, các doanh nghiệp xăng dầu cũng đã được hoàn thuế khoảng 3.500 tỷ đồng khi xuất trình được chứng nhận xuất xứ ASEAN, chiếm hơn 9% tổng số các loại thuế thu ở khâu nhập khẩu của xăng dầu.

Với biểu thuế ASEAN năm 2016, số tiền hoàn thuế của các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu chắc chắn còn tăng cao, khi các mặt hàng như dầu diesel, dầu hoả, nhiên liệu bay đều tiếp tục giảm từ 5% về 0%. Nếu được áp dụng thuế nhập khẩu xăng 10% như với VKFTA, khoản thu từ thuế nhập khẩu xăng dầu từ ASEAN và Hàn Quốc sẽ tiếp tục giảm mạnh, đặc biệt khi giá dầu vẫn ở mức thấp như hiện nay.

Nội địa ngóng ưu đãi

Trái ngược với phấn khởi của các doanh nghiệp nhập khẩu xăng dầu khi nhìn thấy rõ lợi ích do thuế nhập khẩu giảm mạnh, Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) đã rất lo ngại các đầu mối nhập khẩu xăng dầu sẽ không mặn mà với hàng “made in Vietnam”.

Câu chuyện này cũng đã được Báo Đầu tư truyền tải từ tháng 10/2015, ngay sau khi PVN có những đề xuất gửi tới Chính phủ nhằm tháo gỡ tình thế khó khăn cho mình.

Nguyên do, giá bán sản phẩm của các nhà máy lọc dầu tại Việt Nam khi cộng thêm thuế nhập khẩu MFN sẽ cao hơn so với  giá xăng dầu nhập khẩu từ ASEAN vì thuế suất nhập khẩu cho hàng hoá có xuất xứ từ ASEAN thấp hơn từ 5-20%. Đáng nói là, nếu xăng dầu nội bị ế, PVN vẫn phải trả tiền cho Công ty Lọc hoá dầu Nghi Sơn (NSRP) theo các cam kết và các điều khoản hợp đồng chặt chẽ đã có.

Theo tính toán của PVN, căn cứ theo lộ trình cam kết của Chính phủ, với giả định giá dầu thô WTI là 75 USD/thùng, PVN sẽ phải thanh toán chênh lệch thuế nhập khẩu với các sản phẩm xăng dầu của NSRP (thanh toán thông qua Hợp đồng) khoảng 65.000 tỷ đồng/năm và cho các sản phẩm hoá dầu của NSRP là 10.000 tỷ đồng/năm.

PVN thậm chí cũng rất lo ngại việc NSRP được hưởng ưu đãi vượt quá quy định hiện nay do ưu đãi thuế nhập khẩu được áp dụng trong mọi trường hợp NSRP bán sản phẩm trong thị trường nội địa. Tuy nhiên, rất có thể NSRP chủ động xuất khẩu một phần sản phẩm (do nhận thấy nguy cơ PVN không thể nhận hết sản phẩm theo cam kết) hoặc bên thứ 3 xuất khẩu sau khi mua sản phẩm của NSRP - nghĩa là, sản phẩm của NSRP không tiêu thụ tại Việt Nam, nhưng vẫn được hưởng đầy đủ ưu đãi bù thuế nhập khẩu.

Hồi tháng 3/2015, PVN cũng đã đưa ra các tính toán về khoản tiền phải bù đắp cho Nhà máy Lọc dầu Dung Quất dựa trên biểu thuế nhập khẩu xăng dầu theo Thông tư 165/2014/TT- BTC. Cụ thể, PVN sẽ có trách nhiệm phải thực hiện cấp bù cho Nhà máy Lọc dầu Dung Quất theo mức 2% với dầu diesel, 5% với LPG và 3% với hạt nhựa PP theo các quy định và hướng dẫn hiện đang áp dụng cho BSR khi thực hiện cơ chế thu điều tiết theo Quyết định 1942/2009/QĐ-TTg. Như vậy, nếu giá dầu ở mức 60 USD/thùng, thì chỉ riêng năm 2015, PVN sẽ phải “móc túi” 1.065,7 tỷ đồng và giai đoạn 2016-2018, mỗi năm là 3.011 tỷ đồng để bù cho Nhà máy Lọc dầu Dung Quất.

Để không bị “thủng hầu bao” khi NSRP đi vào vận hành thương mại và PVN thực hiện nghĩa vụ bao tiêu sản phẩm và bù đắp chênh lệch thuế nhập khẩu, PVN đã đề nghị Chính phủ cho phép được giữ lại số tiền chênh lệch thuế nhập khẩu cao hơn so với mức ưu đãi thuế cho NSRP (13%). Như vậy, PVN sẽ có nguồn tiền để thay mặt Chính phủ thanh toán khoảng 80-85% số tiền chênh lệch thuế nhập khẩu cho NSRP giai đoạn từ 2017 - 2022.

Trường hợp Chính phủ xây dựng Quỹ Phát triển bền vững, hình thành từ việc thu một khoản phí với xăng dầu tiêu dùng để bù đắp phần ưu đãi thuế nhập khẩu, thì khoản thuế này sẽ được thu tại cổng Nhà máy.

Dẫu vậy, tất cả các đề nghị này vẫn chưa có quyết định cuối cùng.

­Thanh Hương / baodautu.vn