Lễ hội Đền Cô Tân An

Hàng năm vào tháng Giêng âm lịch, tại Đền Cô Tân An, huyện Văn Bàn, Lào Cai, tổ chức trình diễn nghi lễ thực hành tín ngưỡng thờ Tứ Phủ của Đạo Mẫu Việt Nam. Hàng ngàn người dân và du khách đã có cơ hội tìm hiểu về tín ngưỡng này.

Tưởng nhớ công lao của Công chúa Thượng Ngàn

Theo các tài liệu, lễ hội Đền Cô Tân An đã có từ lâu đời, được nhân dân các dân tộc huyện Văn Bàn tổ chức hàng năm nhằm tưởng nhớ đến công lao của Công chúa Thượng Ngàn cùng các vị thánh, thần đã có công trong cuộc đấu tranh giữ nước, xây dựng quê hương. Lễ hội Đền Cô là lễ hội dân gian nhằm phụng thờ Công chúa Thượng Ngàn cùng các vị thần linh trong tín ngưỡng thờ Tứ phủ của Đạo Mẫu Việt Nam.

Đền Cô Tân An là nơi thờ Công chúa Thượng Ngàn – bà là hóa thân của Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn cai quản 81 cửa rừng, hang động của miền núi rừng, đồng bằng.

Điều này đã được chứng minh trong bản Sắc phong của Vua Khải Định năm thứ 9 ban cho Trấn Bảo Hà. Bản sắc phong có ghi “Sắc ban cho Trấn Bảo Hà, phụng sự Thượng Ngàn Công chúa tôn thần, có công bảo hộ đất nước, che chở cho dân, khi cầu linh ứng, ngay thẳng. Nhân dịp Trẫm vào dịp Tứ tuần đại khánh, ban cho chiếu chỉ viết vào sổ vàng phong làm Trang Tri rực bảo Thượng đẳng Thần, chuẩn cho việc phụng thờ để bảo vệ cho dân ta”.

Một nghi thức không thể thiếu được, đã trở thành nghi thức truyền thống bao đời nay để lại đó là nghi thức kiệu rước cô sang đón ông Hoàng Bảy (từ Đền Bảo Hà sang Đền Cô) và sau khi hành lễ xong nhân dân lại kiệu rước cô đưa ông trở về Đền Bảo Hà.

Trải qua biết bao thế kỷ tồn tại với nhiều thăng trầm nhưng Đền Cô Tân An vẫn luôn là điểm tín ngưỡng mang đặc trưng của hệ thống các điểm tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam, đặc biệt là các tỉnh miền Núi phía Bắc có đường biên giới tiếp giáp với nước bạn Trung Quốc. Sự xuất hiện của các di tích là các đền thờ Mẫu đã trở thành cột mốc văn hóa tâm linh điển hình, khẳng định chủ quyền của quốc gia.

Trình diễn thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu

Một điểm nhấn của lễ hội đền Cô là trình diễn nghi thức thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tứ phủ với các giá hầu được lựa chọn phù hợp với không gian linh thiêng của lễ hội, của các bản hội thuộc ba miền Bắc, Trung, Nam.

Tại đây, người dân đã được xem và hiểu rõ về những trang phục, âm nhạc, ý nghĩa của từng giá hầu trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Lễ phục trong các buổi hầu đồng đóng vai trò quan trọng, là yếu tố không thể thiếu trong thực hành nghi lễ thờ Mẫu. Qua màu sắc của bộ trang phục, du khách có thể nhận ra những vị thánh nào nhập dồng, nhận diện được các phủ, các hàng như: Hàng Quan, Chầu Bà, ông Hoàng, Thánh Cô, Thánh Cậu…

Âm nhạc và hát Chầu văn cũng là yếu tố không thể thiếu trong nghi lễ hầu đồng góp phần tạo nên trạng thái thăng hoa.

Chị Nguyễn Thị Hằng, du khách tới từ Hà Nội chia sẻ: “Lần đầu tiên tôi tham dự lễ hội Đền Cô Tân An và cảm nhận thấy được rõ sự vui tươi của lễ hội. Với phần trình diễn thực hành tín ngưỡng thờ mẫu, lần đầu tiên tôi đã hiểu sâu sắc hơn về tín ngưỡng này. Một cảm nhận rõ ràng là không hề có bóng dáng của những lễ hội mê tín dị đoan hay hầu đồng biến tướng mà đó là sự cảm nhận sâu sắc về bề dày lịch sử văn hóa Việt”.

Theo Hà Tùng Long 
Ảnh: Nam Định