Lễ hội Minh thề

Hàng năm, vào ngày 14 tháng Giêng âm lịch, lễ Minh thề diễn ra tại Khu di tích đình - chùa thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, huyện Kiến Thuỵ, Hải Phòng. Lễ hội nhằm tái dựng nghi lễ những người làm quan thề “không tham nhũng” và những nông dân thề “trung thực, ngay thẳng”.

Theo lịch sử của làng, khoảng giữa thế kỷ XVI, Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn (vợ của vua Mạc Đăng Dung) đã bỏ tiền mua 25 mẫu 8 sào 2 thước ruộng cúng Tam Bảo và cho dân Lan Niểu (nay là thôn Hoà Liễu) được sử dụng. Nhiều người theo gương bà cũng tậu ruộng cúng chùa tăng số diện tích lên đến 47 mẫu 5 sào. Số ruộng này làng gọi là Thánh điền. Một phần diện tích ruộng dành cho nhà chùa cấy; một phần dùng vào việc tuần tiết lễ hội; một phần chia cho dân đinh cày cấy hưởng lộc; phần còn lại cho cấy đấu thầu lấy thóc lập quỹ nghĩa thương phòng khi đói khó cấp đỡ cho người nghèo, cố nhân, quả phụ…

Để phòng chức dịch tham nhũng trong việc sử dụng hoa lợi từ số ruộng trên, Thái hoàng Thái hậu đã cùng với dân làng lập ra Hịch văn hội Minh thề quy định lấy chí công làm trọng. Hội Minh thề từ đó diễn ra vào 3 ngày 14, 15 và 16 tháng Giêng hàng năm. Lễ “Minh thề” được tổ chức ngay buổi khai hội, ngày 14 tháng Giêng.

Nghi lễ Minh thề gồm: Chủ lễ và các vị bồi lễ đọc chúc văn lai lịch công đức của Thánh vương; làm lễ dâng hương, dâng rượu, dâng nước trong tiếng nhạc bát âm; các bô lão, quan khách và dân làng, chức dịch, quần áo chỉnh tề tập trung quanh sân miếu theo thứ bậc. Chủ tế dùng động tác “chỉ trời vạch đất” mô phỏng theo phép biến trong Kinh dịch rồi vẽ một vòng tròn lớn đường kính khoảng 2m ở giữa sân miếu gọi là Đài thề. Trước Đài thề đặt một bàn thờ hướng về cửa miếu thâm nghiêm.

Mọi người trong làng từ hương chức đến nhân dân, trên là bô lão, dưới từ 18 tuổi trở lên, đều thề: "Ai dùng của công dùng vào việc công xin thần linh ủng hộ; ai lấy của công dùng vào việc tư, cầu thần linh đả tử; làm tôi bất trung, làm con bất hiếu, xin thần linh tru diệt". Sau khi mọi người cùng hô vang câu “y như lời thề” hoặc “y như miệng thề”, vị chủ tế cầm dao bầu cắm mạnh xuống trong vòng tròn Đài thề để biểu thị sự quyết tâm.

Ông Phạm Đăng Khoa là người viết sử làng Hòa Liễu, cho biết: Lễ hội Minh thề có từ hơn 500 năm trước tại đất Dương Kinh - nơi phát tích Vương triều Mạc. Tương truyền, chùa Hòa Liễu là một ngôi chùa cổ được xây dựng từ thế kỷ 13. Giữa thế kỷ 16, vợ của Thái thượng hoàng Mạc Đăng Dung là Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn đã đến ấp Lan Niểu tự bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc cả thảy 35 vị góp tiền của để tu tạo lại ngôi chùa cổ.

Được khôi phục lại từ năm 2003, tại Khu di tích đình - chùa thôn Hòa Liễu, xã Thuận Thiên, hội Minh thề trở thành một trong những lễ hội lâu đời và độc đáo nhất ở Hải Phòng. Lễ hội này không chỉ lưu giữ giá trị văn hóa truyền thống và các phong tục tốt đẹp của dân tộc, mà còn mang ý nghĩa giáo dục đạo đức, nhân cách con người.

ST