Nợ công của Việt Nam: “Chúng ta đang trẻ đã ăn chơi”

Đấy là ví von của TS. Vũ Sỹ Cường (Học viện Tài chính) về nợ công hiện nay. Theo ông Cường, có thời điểm bội chi lớn hơn chi đầu tư phát triển, tức đã vay để chi thường xuyên, nhưng chưa thấy ai bị xử lý trách nhiệm.

Sáng 18/10, tại Hội thảo Quản lý nợ công ở Việt Nam, do tổ chức Oxfam tổ chức đã ghi nhận nhiều phân tích, lo ngại của các chuyên gia về nợ công Việt Nam hiện nay.

TS. Vũ Sỹ Cường cho rằng, hiện khái niệm về nợ công của mỗi quốc gia, mỗi tổ chức tài chính quốc tế đều có khác nhau. Vì vậy, khái niệm nợ công của Việt Nam cũng khác thế giới, chỉ gồm nợ Chính phủ, nợ Chính phủ bảo lãnh và nợ chính quyền địa phương. Nếu theo khái niệm này, nợ công Việt Nam hết năm 2016 ước khoảng 64,7% GDP, trần cho phép là 65% GDP.

“Tuy vậy, nếu tính cả nợ rủi ro, nợ tiềm ẩn có thể Chính phủ phải trừ nợ thay, như nợ của doanh nghiệp nhà nước, nợ của các đơn vị sự nghiệp công lập, nợ xây dựng cơ bản… nợ công đã lên tới trên 100% GDP”, ông Cường nói.

Đặc biệt, từ năm 2001 tới nay, nợ công liên tục tăng nhanh, với mức tăng trung bình 18,4%/năm, gấp 3 lần tăng trưởng kinh tế. Riêng nợ nước ngoài năm 2015 tăng 6,5 lần so với năm 2001. “Nợ công Việt Nam cao hơn tất cả mức trung bình các nước thu nhập trung bình, Asean, Mỹ La tinh, châu Phi”, ông Cường nói.

Về mức độ an toàn của nợ công, ông Cường cho rằng, hiện chưa có chỉ tiêu nào để đánh giá mức độ rủi ro của nợ công, hay tại sao trần nợ công là 65% GDP. Tuy vậy, ông Cường tỏ ra lo ngại khi Việt Nam vay nợ nhiều vào lúc dân số còn trẻ, và sẽ phải trả khi về già, điều này đang ngược thế giới. “Chúng ta đang trẻ đã ăn chơi, nên già phải lo gánh”, ông Cường ví von.

Trong khi trên thế giới, nước nợ công cao là nước giàu, dân số già, thì Việt Nam ngược lại, dẫn tới đã nghèo lại phải trả nợ cao. Cùng đó, trả nợ trên thu ngân sách luôn tăng, trong khi đáng ra phải ngược lại. Do ngân sách cân đối trả nợ không đủ, nên phải thực hiện kỹ thuật đảo nợ, vay nợ mới trả nợ cũ.

Đặc biệt, ông Cường lưu ý về bội chi ngân sách 2-3 năm gần đây lớn hơn chi đầu tư phát triển, tức đã đi vay để chi thường xuyên, dù chưa cao nhưng tiềm ẩn rủi ro lớn.

Vì vậy, ông Cường kiến nghị, khi sửa đổi Luật Quản lý nợ công, nếu không bổ sung thêm các khoản nợ công thì phải các các điều khoản đề phòng rủi ro từ nợ công tiềm ẩn. Luật cũng cần đảm bảo tính minh bạch, trách nhiệm cụ thể của các cơ quan nhà nước, không thể để tình trạng 2 đơn vị đi vay, 1 đơn vị phải trả. Dẫn tới không ai chịu trách nhiệm. “Như vừa qua có thời điểm đi vay để chi thường xuyên nhưng không thấy ai chịu trách nhiệm”, ông Cường nói.

Chuyên gia kinh tế - TS. Lê Đăng Doanh cho rằng, nợ công tăng sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới từng người dân. Đó là để có tiền trả nợ, nhà nước phải tăng thuế để tăng nguồn thu; cắt giảm các khoản đầu tư cho phúc lợi xã hội, như giảm trợ cấp cho giáo dục, y tế, khiến người dân phải trả phí cao hơn…

Theo Bản tin nợ công số 5 vừa được Bộ Tài chính công bố, hết năm 2015, nợ Chính phủ trên 94,2 tỷ USD (tương đương hơn 2 triệu tỷ đồng), nợ Chính phủ bảo lãnh hơn 20,7 tỷ USD (tương đương hơn 455.000 tỷ đồng), nợ chính quyền địa phương hơn 3,3 tỷ USD (tương đương hơn 73.600 tỷ đồng). Tổng các khoản nợ này bằng 61% GDP.

Về trả nợ, trong cùng thời gian, nghĩa vụ trả nợ chiếm 14,9% số thu ngân sách, và nghĩa vụ trả nợ dự phòng chiếm 11,8% số thu ngân sách năm.

Lê Hữu Việt / Báo Tiền Phong