Sức sống quan họ

                            Các nghệ nhân tâm huyết truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ

Quyến rũ và lay động

Dù đến Bắc Ninh lần này không phải vào mùa xuân mà là ngày đầu hè oi ả, thế nhưng chúng tôi vẫn thấy những làn điệu dân ca trữ tình ngân vang đâu đây, như níu giữ bước chân ai đến. Đem câu hỏi vì sao quan họ có sức lay truyền đến vậy?, ông Nguyễn Hữu Mạo- Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh Bắc Ninh- chia sẻ: Văn hóa quan họ có nét độc đáo riêng bởi lối ứng xử khéo léo, tinh tế, kín đáo và mang đầy ý nghĩa nhân văn mà không phải loại hình nghệ thuật nào cũng có. Không những thế, dân ca quan họ Bắc Ninh vốn tồn tại trong một môi trường văn hóa với những tập quán xã hội riêng, trong đó, tục kết chạ giữa các làng quan họ là một điển hình.

Tục kết chạ ở các làng quan họ Bắc Ninh khác biệt so với nhiều địa phương trong vùng châu thổ Bắc bộ. Đó là kết chạ bằng hình thức sinh hoạt văn nghệ dân gian. Từ tục kết chạ, xuất hiện một tập quán xã hội đặc biệt là tục kết bạn quan họ. Ngày xưa, với các làng đã kết chạ, trai gái không được cưới nhau. Giờ thì tập tục ấy gần như không còn nữa, nhưng với các làng quan họ đã kết chạ thì mọi người không chỉ đơn thuần cùng ca hát, mà phải quan tâm giúp đỡ lẫn nhau, khi gia đình mỗi người trong họ có việc hiếu, hỷ…

                           Quan họ luôn gắn với nếp sống mỗi người dân vùng Kinh Bắc

Theo nghệ nhân Tạ Thị Hình - người làng quan họ gốc Bồ Sơn, TP. Bắc Ninh: Người quan họ luôn từ tốn, khiêm nhường từ lời ăn tiếng nói cho đến lối ứng xử. Họ gọi nhau là liền anh, liền chị và bao giờ cũng tự nhận là em. Vì thế mà men say quan họ dạt dào, tình tứ, đầy sức cuốn hút mãnh liệt đối với du khách bốn phương dù chỉ được thưởng thức một lần. Đó cũng là điều lý giải tại sao quan họ truyền thống lại có sức quyến rũ và lay động lòng người đến vậy.

Miệt mài truyền dạy nghề cho thế hệ trẻ

Ngay sau khi Dân ca quan họ Bắc Ninh được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) tỉnh Bắc Ninh đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của di sản này. Điển hình, từ năm 2011, Sở VH-TT&DL đã phối hợp với ngành giáo dục của tỉnh đưa dân ca quan họ vào giảng dạy tại các trường học cho các em học sinh từ cấp mầm non đến cấp phổ thông. Đây là động thái cụ thể của các cấp lãnh đạo nhằm tuyên truyền vốn quý quan họ vào giới trẻ.

Đáng chú ý, từ năm 2015, TP. Bắc Ninh đã giao cho cơ quan chuyên môn thường xuyên tổ chức chương trình giao lưu hát quan họ “Canh hát quan họ đêm rằm” thu hút rất đông bạn trẻ, thậm chí là các cháu học sinh. Tại những Canh hát đêm rằm, ngoài hát những bài dân ca quan họ lời cổ, trình diễn những tiết mục thể nghiệm mới, các nghệ nhân còn giới thiệu về nguồn gốc, lề lối của một canh hát quan họ truyền thống cũng như trang phục, cách chơi quan họ của người Kinh Bắc...

                                       Quan họ truyền thống luôn hấp dẫn du khách

Cùng với đẩy mạnh truyền bá văn hóa quan họ, tỉnh Bắc Ninh còn có nhiều cố gắng trong việc chăm lo cho các “báu vật sống” của địa phương. Theo Sở VH-TT&DL Bắc Ninh, từ năm 2010, các nghệ nhân đã được UBND tỉnh Bắc Ninh phong tặng danh hiệu Nghệ nhân dân ca quan họ Bắc Ninh và đến năm 2013, UBND tỉnh ban hành “Quy định về chế độ hỗ trợ nghệ nhân Dân ca quan họ Bắc Ninh”. Theo đó, các nghệ nhân được nhận Bằng khen của Chủ tịch UBND tỉnh, kèm theo tiền thưởng 5 triệu đồng; được hưởng chế độ đãi ngộ hàng tháng bằng một lần mức lương tối thiểu chung; hưởng chế độ bảo hiểm y tế miễn phí hàng năm và được hưởng chế độ mai táng phí như cán bộ công chức, viên chức nhà nước.

Chia tay miền quan họ trong ráng chiều còn hoe nắng, hình ảnh những nụ cười móm mém của các nghệ nhân hát đôi câu ca cổ khiến chúng tôi cứ mãi bâng khuâng: “Dưới giờ mấy kẻ biết chơi/ Chơi cho phỉ chí ở đời mới thôi; trong sáu tỉnh nghe còn chưa tỏ/ Ngoài năm thành chỉ có ở Bắc Ninh. Chẳng yêu mà lại tâm tình/ Nghề chơi quan họ có tinh mới tường”.

Thanh Tâm – Quỳnh Nga / baocongthuong.com.vn