Thẻ phạt của châu Âu đe doạ ngành thuỷ sản Việt Nam

VASEP cho rằng nếu không tập trung gỡ thẻ vàng IUU, thuỷ sản Việt Nam thậm chí có thể bị Uỷ ban châu Âu phạt thẻ đỏ, thiệt hại 480 triệu USD mỗi năm.

Việt Nam đã bị Uỷ ban châu Âu (EC) cảnh cáo thẻ vàng vì không tuân thủ Quy định chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (IUU) từ tháng 10/2017. Việt Nam bị rút "thẻ vàng", đồng nghĩa thủy hải sản xuất khẩu sang EU sẽ bị kiểm soát 100% thay vì kiểm tra xác xuất.

Tại hội nghị về đánh giá tác động kinh tế của thẻ vàng IUU do VASEP và WB tổ chức hôm 10/8, VASEP cho biết, xuất khẩu thuỷ sản của Việt Nam sang EU đã giảm liên tục từ 2017 đến nay.

Đơn cử, đến năm 2019, sau 2 năm chịu tác động của thẻ vàng IUU, kim ngạch xuất khẩu thủy sản sang EU giảm 12%, tương đương 183,5 triệu USD. Tổng kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng thủy sản giảm trên 10%, tương đương giảm 43 triệu USD. Xuất khẩu các sản phẩm nuôi trồng sang thị trường này cũng giảm 13%.

Xu hướng giảm này tiếp tục kéo dài hơn nữa vào năm 2020, đặc biệt do bị tác động kép bởi dịch Covid-19, thẻ vàng IUU và Brexit, xuất khẩu thủy sản sang EU giảm 5,7% so với 2019, chỉ đạt 959 triệu USD.

EU hiện đã tụt từ vị trí thứ hai xuống vị trí thứ 4 trong các thị trường nhậu khẩu thủy sản Việt Nam, sau Mỹ, Nhật Bản và Trung Quốc kể từ năm 2019.

Không dừng tại đó, VASEP cho biết, nếu không có các giải pháp và hành động để tuân thủ chống khai thác IUU, thẻ vàng còn đứng trước nguy cơ chuyển thẻ đỏ.

Theo nghiên cứu được trình bày tại hội nghị, các sản phẩm thủy sản khai thác chịu tác động trực tiếp từ các Quy định IUU và cảnh báo thẻ vàng IUU, trong khi sản phẩm thủy sản nuôi trồng bị ảnh hưởng gián tiếp. Trong trường hợp bị EC phạt thẻ đỏ, tác động trước mắt và trực tiếp nhất đối với thủy sản Việt Nam sẽ là lệnh cấm thương mại của EC.

Các tác giả của nghiên cứu này ước tính, ngành thủy sản Việt Nam sẽ tổn thất khoảng 480 triệu USD mỗi năm vì mất thị trường EU. Trong đó, thiệt hại từ hải sản khai thác, bao gồm cá ngừ, cá kiếm, nhuyễn thể, mực, bạch tuộc và các loài hải sản khác khoảng 387 triệu USD mỗi năm.

Ngoài ra, ngành thủy sản nuôi trồng có thể mất khoảng 93 triệu USD do các tác động gián tiếp. Về trung hạn, nếu lệnh cấm kéo dài trong 2-3 năm có thể gây gián đoạn xuất khẩu thủy sản Việt Nam, trong đó khai thác thủy sản sẽ bị thu hẹp ít nhất 30% về quy mô sản lượng.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho biết, nếu Việt Nam sớm gỡ được thẻ vàng IUU, tận dụng được các ưu đãi thuế quan và thay đổi thể chế từ Hiệp định EVFTA, ngành thuỷ sản có thể phục hồi. Mục tiêu xuất khẩu sang EU đạt 1,2-1,4 tỷ USD trong những năm tới là khả thi.

Do vậy, phía hiệp hội VASEP cho rằng cần có những giải pháp hợp lý, hiệu quả để sớm khắc phục thẻ vàng, đưa ngành hướng tới mục tiêu tăng trưởng xuất khẩu hàng năm 7-9%; đạt 16-18 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu vào năm 2030, cũng như hỗ trợ nghề cá bền vững.

Thủy sản là mặt hàng xuất khẩu lớn thứ năm của Việt Nam về giá trị, chiếm khoảng 4% kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Giá trị xuất khẩu thủy sản của Việt Nam những năm gần đây dao động 8,5-9 tỷ USD mỗi năm, trong đó, thủy sản nuôi trồng đóng góp 60-65%, còn lại là của thủy sản khai thác.