Thị trường gạo xuất khẩu bế tắc

Thị trường gạo xuất khẩu gặp phải khó khăn kép khi các thị trường truyền thống đang bế tắc và giá gạo xuất khẩu trên thị trường thế giới vẫn liên tục giảm trong thời gian qua.

                                       Xuất khẩu gạo gặp khó. Ảnh: Trung Chánh.

Theo báo cáo mới nhất của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), khối lượng gạo xuất khẩu 8 tháng đầu năm 2016 ước đạt 3,37 triệu tấn, tương đương 1,51 tỉ đô la Mỹ, giảm 16,6% về khối lượng và 13,1% về giá trị so với cùng kỳ năm 2015. Giá gạo xuất khẩu bình quân 7 tháng đầu năm đạt 450 đô la Mỹ/tấn, tăng nhẹ 4,95% so với cùng kỳ năm trước.

Trung Quốc vẫn tiếp tục là khách hàng mua gạo lớn nhất của Việt Nam trong 7 tháng đầu năm 2016 với thị phần 36%. Song, 7 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo sang thị trường này chỉ đạt 1,04 triệu tấn và 476 triệu đô la Mỹ, giảm 21,6% về khối lượng và 11,9% về giá trị so với cùng kỳ năm 2015. Xuất khẩu sang một số thị trường khác cũng cho thấy xu hướng giảm mạnh, gồm Phillipines (giảm 66,4%), Malaysia (giảm 54,4%), Singapore (giảm 36,3%) và Mỹ (giảm 37,6%).

Riêng Indonesia, thị trường nhập khẩu gạo lớn thứ 2 của Việt Nam, có tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu khá cao. Bảy tháng đầu năm, xuất khẩu gạo sang thị trường này đạt 353.000 tấn và 140,4 triệu đô la Mỹ, tăng gấp 25,5 lần về khối lượng và gấp 26,8 lần về giá trị so với cùng kỳ năm 2015. Tuy nhiên, mức tăng trưởng của thị trường này không bù đắp được sự sụt giảm kim ngạch nhập khẩu gạo của các thị trường truyền thống khác.

Theo Bộ NN&PTNT, nguyên nhân chính dẫn tới việc xuất khẩu gạo giảm mạnh là do phía Trung Quốc tiếp tục siết chặt quản lý xuất nhập khẩu gạo qua biên giới đất liền phía Bắc, chống buôn lậu gạo khiến việc xuất khẩu gạo theo đường tiểu ngạch không thuận lợi.

Tại một buổi họp gần đây với lãnh đạo Bộ NN&PTNT, ông Huỳnh Thế Năng, Chủ tịch Hiệp hội lương thực Việt Nam (VFA), cho hay Nghị định thư về yêu cầu kiểm dịch thực vật đối với việc xuất khẩu gạo và cám gạo từ Việt Nam sang Trung Quốc vẫn chưa thể thực hiện được do chưa có một công ty khử trùng, giám định nào của Việt Nam được Trung Quốc công nhận để khử trùng gạo trước khi xuất khẩu sang Trung Quốc theo nghị định thư này.

Không chỉ thị trường Trung Quốc, gạo Việt Nam đang mất dần thị phần cho các đối thủ như Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia ở các thị trường có giá trị gia tăng khác.

Theo ông Năng, xuất khẩu gạo chất lượng cao đang thụt lùi, đặc biệt là tại các thị trường có rào cản kỹ thuật cao. Ví dụ như năm 2014, Việt Nam xuất khẩu qua Mỹ được 70.000 tấn, so với xuất khẩu của Thái Lan sang thị trường này là 400.000 tấn, thì sang năm 2015, xuất khẩu gạo của Việt Nam qua thị trường này chỉ còn 44.000 tấn trong khi Thái Lan vượt 400.000 tấn. Đối với thị trường Nhật Bản, từ cuối năm 2013 thì Việt Nam không xuất khẩu được hạt gạo nào sang thị trường này.

Về thị trường EU, lượng xuất khẩu gạo của Việt Nam sang thị trường này liên tục giảm trong những năm gần đây. Nếu như năm 2013 xuất được 24.000 tấn gạo thì năm 2014 còn 20.000 tấn và năm 2015 chỉ còn 18.000 tấn. “Xuất khẩu sang thị trường này sẽ còn giảm nữa”, ông Năng nhận định.

Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và EU, có hiệu lực từ năm 2018, sẽ cho phép Việt Nam xuất khẩu 100.000 tấn gạo hàng năm sang EU hưởng thuế 0%, gấp 4 lần so với hạn ngạch hiện tại. Nhưng theo ông Năng, nếu gạo Việt Nam không đảm bảo được tiêu chuẩn mà phía EU đưa ra thì cũng khó có thể xuất khẩu gạo sang thị trường này.

Ngoài Trung Quốc và những thị trường khó tính, theo bà Bùi Thị Thanh Tâm, Tổng giám đốc Tổng công ty Lương thực Miền Bắc, thị trường truyền thống của Việt Nam như Phillipines, Indonesia và Malaysia…, năm nay nhu cầu nhập khẩu gạo cũng không được như kỳ vọng.

Đối với thị trường châu Phi, Thái Lan có nguồn cung gạo từ phẩm cấp thấp tới cấp cao, hơn nữa chi phí vận chuyển lại rẻ hơn nên gạo Việt Nam cũng kém cạnh tranh hơn. Bên cạnh đó, xuất khẩu sang châu Phi tiềm ẩn rủi ro nên các doanh nghiệp Việt Nam cũng còn e ngại ở thị trường này.

Thị trường đầu ra cho hạt gạo đã bế tắc trong bối cảnh giá xuất khẩu gạo lại đang có xu hướng giảm. Theo hãng tin Reuters, giá gạo châu Á tiếp tục giảm trong tuần trước do nguồn cung dồi dào và nhu cầu quốc tế yếu.

Giá chào bán từ Thái Lan giảm xuống mức thấp nhất trong gần 6 tuần bất chấp đợt đấu thầu gạo sắp tới tại Philippines. Giá gạo tại Ấn Độ, Thái Lan và Việt Nam, ba nước chiếm khoảng 60% nguồn cung gạo toàn cầu, đang trong khuynh hướng giảm giá, bắt đầu từ cuối tháng 7 do thiếu người mua, trong khi nguồn cung tăng.

Giá gạo tham chiếu 5% tấm giảm xuống còn 365-370 đô la Mỹ/tấn trong tuần trước, giá FOB, mức thấp nhất kể từ 9-3. Giá gạo Ấn 5% tấm giảm 3 đô la Mỹ/tấn trong tuần trước xuống còn 375-385 đô la Mỹ/tấn (FOB).

Giá gạo Việt 5% tấm giảm xuống còn 348-350 đô la Mỹ/tấn, FOB, từ mức 350-353 đô la Mỹ/tấn trong tuần trước đó. Giá gạo trong nước đang giảm, theo một số doanh nghiệp, là do khả năng thắng toàn bộ gói thầu xuất khẩu gạo đi Philippines khó xảy ra. Philippines có kế hoạch mua 250.000 tấn gạo trong đợt đấu giá ngày 31-8 và Thái Lan cho biết sẽ cạnh tranh với Việt Nam và Campuchia trong đợt đấu thầu này.

Trúc Diễm / thesaigontimes.vn