Thương mại - Trụ cột quan trọng trong hợp tác, phát triển Việt Nam - EU

Đặc điểm nổi bật trong trao đổi thương mại Việt Nam - EU là số lượng mặt hàng cũng như kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam luôn vượt trội cả về số lượng mặt hàng và kim ngạch nhập khẩu từ EU. Mười năm trở lại đây, Việt Nam luôn xuất siêu sang EU.

Ngày 2/12/2015, Việt Nam và EU đã chính thức ký kết Thỏa thuận về kết thúc đàm phán Hiệp định EVFTA

Hơn một thập niên qua, EU là đối tác thương mại lớn, thị trường xuất khẩu quan trọng của Việt Nam. Và, trao đổi thương mại trở thành trụ cột chính trong quan hệ, phát triển hai bên. 15 năm trước (năm 2001), kim ngạch thương mại hai chiều mới ở mức 4,5 tỷ USD thì đến 2014, con số đã là 36,8 tỷ USD, trong đó Việt Nam xuất khẩu đạt 27,9 tỷ USD (tăng hơn 8 lần so 2001), nhập khẩu từ EU đạt 8,9 tỷ USD (tăng 5,9 lần). Năm 2014, EU trở thành thị trường xuất khẩu thứ hai của Việt Nam (sau khi để Hoa Kỳ vượt lên và chỉ hơn khoảng 500 triệu USD).

Năm 2015, mặc dù châu Âu nói chung và các nước thành viên EU nói riêng chưa thoát ra khỏi những hệ lụy về suy thoái kinh tế toàn cầu cũng như những bất ổn mới phát sinh về chính trị ngay trong lòng châu Âu…; nhưng trao đổi thương mại giữa Việt Nam và EU vẫn được duy trì và tăng trưởng. Kim ngạch xuất nhập khẩu hai chiều 9 tháng đầu năm đã khẳng định điều đó khi đạt gần 31 tỷ USD. Việt Nam xuất khẩu sang EU đạt 22,690 tỷ USD, tăng 12%; nhập khẩu từ EU đạt 8,207 tỷ USD, tăng 24% so cùng kỳ năm 2014. Nhiều mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam đều tăng như: Điện thoại các loại và linh kiện đạt hơn 7,6 tỷ USD, tăng 21%, dẫn đầu và chiếm tới 36% tổng lượng mặt hàng này xuất khẩu đi các thị trường thế giới; máy tính, sản phẩm điện tử đạt 2,26 tỷ USD, tăng 56%; giày dép các loại đạt 2,9 tỷ USD, tăng 12,9%; hàng dệt may đạt 2,8 tỷ USD, tăng 3% so với cùng kỳ năm 2014... Có thể nói, xuất khẩu của Việt Nam sang EU chủ yếu là các sản phẩm tiêu dùng như điện thoại và linh kiện, máy tính, sản phẩm điện tử, hàng dệt may, giày dép các loại, cà phê, đồ gỗ gia dụng, hàng thủy sản. Trong khi đó, các mặt hàng Việt Nam nhập khẩu từ EU tập trung là các sản phẩm công nghệ cao, máy móc thiết bị, dược phẩm, hóa chất, ôtô, xe máy...

10 năm trở lại đây, Việt Nam luôn xuất siêu sang EU, cụ thể: Năm 2005 là xấp xỉ 3,7 tỷ USD, 5 năm sau (2010) chỉ số đó tăng lên 4,9 tỷ USD; 4 năm trở lại đây lần lượt là: 7,8 tỷ USD, 13, 25 tỷ USD, 19 tỷ USD và 15,9 tỷ USD. 9 tháng đầu năm 2015, chỉ số xuất siêu của Việt Nam đã hơn 14,4 tỷ USD. Hàng hóa xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và EU có tính bổ sung cho nhau khá cao, nói cách khác cơ cấu hàng hóa xuất nhập khẩu giữa hai bên không cạnh tranh trực tiếp. Đây được xác định là lợi thế, hứa hẹn còn nhiều tiềm năng cho mỗi bên .

Chính vì vậy, thúc đẩy tự do hóa thương mại sâu rộng, mạnh mẽ hơn cũng như tăng cường việc tiếp cận thị trường của nhau để tạo những đột phá mới về tăng trưởng, đồng thời thu hẹp dần khoảng cách cán cân trao đổi thương mại hai chiều chính là mục tiêu và tham vọng của cả Việt Nam và EU.

Thật không ngẫu nhiên, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có hẳn một chương riêng với nội dung cam kết mạnh mẽ về Thương mại và Phát triển bền vững, bao gồm các vấn đề về lao động, môi trường liên quan trực tiếp đến quan hệ thương mại. Đó là thương mại có vai trò quan trọng đối với sự tăng trưởng, tạo công ăn việc làm và phát triển bền vững. Đây chính là những tiêu chuẩn cốt lõi mà Công ước của Tổ chức Lao động quốc tế quy định đối với người lao động. Bên cạnh đó là những cam kết hỗ trợ việc bảo tồn bền vững tài nguyên thiên nhiên như động vật hoang dã, rừng, thủy sản... Các lĩnh vực khác như: Trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp cũng như những cơ chế hợp tác về đạo đức thương mại và sự công bằng, lành mạnh cũng được chú trọng trong chương Thương mại và Phát triển bền vững (EVFTA sẽ thiết lập những biện pháp chuyên biệt để đảm bảo việc thực thi đầy đủ các cam kết, bao gồm cả những cơ chế đảm bảo sự tham gia của các thành phần kinh tế, xã hội và môi trường độc lập của cả Việt Nam và EU).

Cần lưu ý rằng, EVFTA là Hiệp định Thương mại tự do đầu tiên mà Liên minh châu Âu đạt được với một quốc gia đang phát triển ở Đông Nam Á là Việt Nam, trừ trường hợp nền kinh tế dịch vụ phát triển của Singapore. Hiệp định xóa bỏ gần như toàn bộ thuế quan trong trao đổi thương mại giữa hai nền kinh tế. Cụ thể: Khi thực thi, 90% hàng hóa của Việt Nam vào thị trường EU sẽ được hưởng mức thuế suất 0%. Các sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam được hưởng lợi nhiều nhất chính là các mặt hàng lâu nay đã định hình ở thị trường EU như: hàng dệt may, giày dép, nông sản, thực phẩm đã chế biến. Đáng chú ý, các hàng rào phi thuế quan sẽ được nới lỏng đối với các mặt hàng như mỳ ăn liền, các loại bánh và rau quả đã qua bảo quản. Cùng với đó, Việt Nam sẽ xóa bỏ hầu hết các loại thuế xuất khẩu.

EVFTA cũng tạo ra những cơ hội tiếp cận thị trường mới đối với các lĩnh vực dịch vụ và đầu tư. Việt Nam chấp nhận việc tự do hóa thuơng mại đối với các lĩnh vực dịch vụ tài chính, bưu chính viễn thông, chuyển phát nhanh và giao thông vận tải. Về đầu tư, Việt Nam sẽ mở cửa thị trường cho EU, xóa bỏ hoặc giảm bớt những hạn chế với một số lĩnh vực nhất định. Về mua sắm chính phủ Việt Nam và EU cũng thỏa thuận các nguyên tắc phù hợp với các quy định của Hiệp định Mua sắm Chính phủ (GPA) của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), đồng thời đạt được tiêu chí minh bạch tương đương với các Hiệp định Thương mại tự do mà EU đã ký với các nước phát triển và đang phát triển khác.

EVFTA đặc biệt coi trọng việc bảo vệ các Chỉ dẫn Địa lý (GIs) đại diện cho những sản phẩm, hàng hóa tiêu biểu hàng đầu của EU như rượu champagne, phomai Parmigiano Reggiano hay Roquefort, rượu Rioja hay whisky Scotland. Tương tự, những Chỉ dẫn Địa lý của Việt Nam như cà phê Buôn Ma Thuột, trà Mộc Châu và một số sản phẩm, hàng hóa tiêu biểu khác cũng sẽ được công nhận ở EU.

Bùi Đức Khiêm - Báo Công Thương