Việt Nam cần làm gì khi năng suất lao động thấp, “thụt lùi“ so với khu vực?

Nhiều giải pháp nhằm nâng cao năng suất lao động cho Việt Nam vừa được đưa ra tại Diễn đàn Phát triển Việt Nam (VDF).

Hạn chế kiểm soát nhập khẩu

Trong bài tham luận tại VDF, TS. Rajah Rasiah, Giáo sư về Phát triển quốc tế, Đại học Malaya, Cố vấn cao cấp, UN/UNDP tại Việt Nam cho biết tốc độ tăng trưởng toàn cầu đã chững và Việt Nam cũng gặp phải các vấn đề về tăng trưởng năng suất thấp.

Để khắc phục tình trạng suy giảm năng suất lao động, ông Rajah Rasiah cho rằng Việt Nam có thể học hỏi kinh nghiệm của ngay các nước trong khu vực, đặc biệt là từ các nước có tốc độ tăng trưởng nhanh hơn trên thế giới.

Vị chuyên gia cho biết, GDP/đầu người của Hàn Quốc đã tăng gấp 27 lần từ 1960-2016. GDP/đầu người Singapore tăng gấp 15,5 lần trong cùng thời kỳ. Trong khi đó, GDP/đầu người của Thái Lan, Malaysia, Indonesia và Phillipine tăng tương ứng 10,3, 7,8, 5,8 và 2,6 lần.

"Kinh nghiệm của Hàn Quốc, Đài Loan và Singapore cho thấy, sáng tạo là yếu tố then chốt thúc đẩy tăng trưởng, và các nền kinh tế này tập trung đầu tư vào cơ sở hạ tầng, tích lũy vốn, phát triển nguồn nhân lực con người, định hướng xuất khẩu", vị này nói.

Vị giáo sư này cho rằng với mức độ hội nhập thương mại cao của mình, Việt Nam nên hạn chế sử dụng các biện pháp kiểm soát nhập khẩu và các hình thức hạn chế thương mại khác.

Thay vào đó, Việt Nam cần thực hiện các chiến lược nhằm liên kết các công ty trong nước với các công ty FDI và các chuỗi giá trị toàn cầu. Cần có chính sách đặc biệt quan tâm đến nỗ lực nâng cấp công nghiệp chế tạo và các dịch vụ dựa vào tri thức.

Ngoài ra theo giáo sư Rajah Rasiah, Việt Nam cần thành lập ủy ban tư vấn kỹ thuật bao gồm các chuyên gia công nghiệp, quan chức chính phủ và đại diện công ty của Việt Nam để xác định các doanh nghiệp của Việt Nam đang ở đâu so với các doanh nghiệp đang ở tuyến đầu công nghệ và các biện pháp hỗ trợ về mặt thể chế.

"Ủy ban cần thường xuyên thẩm định các mục tiêu chính sách so với mục tiêu đuổi kịp và nhảy vọt về công nghệ trong các thị trường hiện có và thông qua liên kết các thị trường một cách sáng tạo (theo kiểu Chiến lược đại dương xanh)", giáo sư Rasiah khuyến nghị.

Chất lượng chính sách của Việt Nam cần được cải thiện

Giáo sư Nhật Bản Kenichi Ohno, người gắn bó với các chính sách phát triển công nghiệp ở Việt Nam hơn 20 năm nay, cho rằng tăng trưởng trong quá khứ của Việt Nam dựa trên số lượng (với đầu vào là vốn và lao động), không phải do chất.

"So với các nền kinh tế tăng trưởng tốt tại Đông Á, chất lượng chính sách của Việt Nam cần được cải thiện cả về tư duy và năng lực. Việt Nam cần phải khắc phục nhược điểm này để có thể đạt được tăng trưởng mạnh mẽ", Giáo sư Nhật Bản nói.

Cũng theo ông Kenichi Ohno, từ năm 1995, Nhật Bản đã hỗ trợ Việt Nam nghiên cứu chính sách công nghiệp và phương pháp luận (yếu tố mềm) trên nhiều khía cạnh nhưng kết quả thu được rất hạn chế.

Do vậy, Chính phủ Việt Nam cần thực hiện một loạt các dự án nhằm tăng năng suất. Nhật Bản sẵn sàng tiếp tục hợp tác, ông Kenichi Ohno nhấn mạnh.

Theo vị này, một nước phát triển sau có thể vươn đến thu nhập trung bình thông qua tự do hóa, tư nhân hóa và hội nhập, nhưng chỉ trông chờ vào thị trường thì không thể đưa đất nước đến mức thu nhập cao hơn.

"Vì vậy, chính phủ khôn ngoan cần xây dựng lực lượng lao động,các doanh nghiệp và các ngành công nghiệp cạnh tranh trong mối quan hệ đối tác công tư hiệu quả", giáo sư Kenichi Ohno nói và cho rằng chất lượng chính sách của Việt Nam cần được cải thiện để qua đó chính phủ có thể hỗ trợ khu vực tư nhân một cách hiệu quả.

"Phát triển kinh tế phải được dẫn dắt bởi con người và doanh nghiệp. Tầm nhìn và mục tiêu đúng đắn, chia xẻ thông tin, các ưu đãi và môi trường đầu tư là những điều kiện cần thiết để đưa Việt Nam chuyển từ lắp ráp giản đơn lên tạo ra giá trị", vị giáo sư người Nhật nhận xét.

N.Mạnh / BizLIVE