Việt Nam có thể vượt Trung Quốc trở thành công xưởng thế giới nhờ EVFTA?

Một cuộc di cư của các nhà sản xuất từ Trung Quốc đến Việt Nam là điều chưa chắc chắn. Tuy nhiên, Trung Quốc chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi thỏa thuận thương mại lớn này.

Các chuyên gia cho biết, thỏa thuận cắt giảm thuế sẽ thúc đẩy đầu tư của châu Âu vào Việt Nam - một trong những điểm đến hàng đầu tại Châu Á.

Lễ ký kết Hiệp định thương mại tự do EU - Việt Nam tại Văn phòng Chính phủ tại Hà Nội. Ảnh: Reuters

Thỏa thuận thương mại tự do EU – Việt Nam sẽ cắt giảm hoặc loại bỏ 99% thuế quan đối với hàng hóa được giao dịch giữa hai bên. Đối với ngành dệt may, 77,3% thuế quan sẽ được dỡ bỏ sau 5 năm và 22,7% còn lại sau 7 năm.

Theo Chủ tịch Phòng Thương mại Châu Âu tại Việt Nam, Nicolas Audie: “Thỏa thuận thương mại tự do giữa Việt Nam và EU (EVFTA) xuất hiện vào đúng thời điểm thuận lợi cho các công ty Châu Âu.”

Dự kiến sẽ có hiệu lực vào tháng 7, EVFTA sẽ mở ra các dịch vụ của Việt Nam, bao gồm các thị trường bưu chính, ngân hàng, vận chuyển và mua sắm công. Đây là thỏa thuận thứ hai của EU với một thành viên của ASEAN sau Singapore, và là thỏa thuận hiếm hoi với một đất nước đang phát triển.

Thỏa thuận này sẽ mang lại lợi ích lớn cho nhiều công ty Việt Nam để có thể giới thiệu sản phẩm của mình tới thị trường châu Âu.

Ông Audie là một luật sư làm việc tại Việt Nam từ năm 1995, nói thêm: “Có thể coi đây là một lộ trình để phục hồi. Sự liên minh này sẽ giúp các công ty châu Âu tiếp cận nhiều hơn với một trong những nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới vào thời điểm chỉ có một vài nền kinh tế đang mở cửa cho các doanh nghiệp.”

Ông cho biết các doanh nghiệp tại Việt Nam đã có thể nhanh chóng phục hồi trở lại do đất nước Việt Nam đã xử lý thành công đại dịch Covid-19.

Ông Audie cũng dự đoán, đầu tư của EU vào Việt Nam sẽ gia tăng trong những tháng tới.

Ông nói, các công ty của châu Âu sẽ sớm tiếp cận tốt hơn với Việt Nam, thị trường tiêu dùng trung lưu đang phát triển, cũng như các lĩnh vực dịch vụ phát triển mạnh, như giáo dục đại học, viễn thông và ngân hàng.

Theo Ủy ban châu Âu, Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ hai của EU tại ASEAN sau Singapore, với các giao dịch thương mại trị giá 49,3 tỷ Euro (56 tỷ USD) cho hàng hóa và hơn 3 tỷ Euro cho các dịch vụ. Theo chính phủ Việt Nam, tổng giá trị xuất nhập khẩu của Việt Nam với Trung Quốc đang ở mức 517,26 tỷ USD.

Sản xuất vẫn dựa vào chuỗi cung ứng Trung Quốc?

Ngay cả khi nhiều người trong khu vực hoan nghênh một thỏa thuận thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu và Hà Nội để mở ra những khả năng kinh tế mới, một số nhà phân tích lại cho rằng, thỏa thuận này vẫn khó có khả năng trở thành “viên đạn bạc” cho sự phục hồi sau Covid-19 của Việt Nam.

Trinh Nguyen, một nhà kinh tế cấp cao ở châu Á tại Natixis - ngân hàng doanh nghiệp và đầu tư của Pháp - cho biết, sự gia tăng xuất khẩu của Việt Nam là do EVFTA có khả năng được bù đắp bởi sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc cho sản xuất.

Để giảm sự phụ thuộc này, theo ông Trinh Nguyen, Việt Nam cần cải thiện giáo dục đại học và thúc đẩy đào tạo và nội địa hóa các nhà cung cấp.

Các nhà kinh tế của Natixis cho biết, sự phụ thuộc của Việt Nam vào hàng nhập khẩu của Trung Quốc đã tăng lên trong những năm qua. Mối liên kết của Việt Nam với Trung Quốc tăng đáng kể từ năm 2014 đến 2018 so với các nước ASEAN khác.

Theo số liệu của hải quan Việt Nam, sản xuất hàng dệt may Việt Nam phụ thuộc phần lớn vào Trung Quốc, ví dụ như nguồn vải may mặc. Năm ngoái, Việt Nam đã xuất khẩu hàng dệt may trị giá 1,59 tỷ USD sang Trung Quốc và nhập khẩu 11,52 tỷ USD nguyên liệu đầu vào.

Ông Nguyen cho biết, thỏa thuận thương mại tự do đã quy định quy tắc xuất xứ đối với hàng dệt may sẽ buộc nhiều chuỗi cung ứng chuyển sang Việt Nam, mặc dù đó là mối lo ngại ngắn hạn cho ngành dệt may vì hiện tại nhập khẩu nguyên liệu đầu vào đang ở mức rẻ hơn. “Tôi hy vọng sẽ có thêm dòng vốn đầu tư để tăng đầu vào trong nước trong nền kinh tế", ông Trinh Nguyen chia sẻ thêm.

Mặc dù những căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc hiện nay cùng với khủng hoảng chuỗi cung ứng sau đại dịch Covid-19 đã khiến chính phủ các nước và nhiều nhà phân tích kêu gọi việc thực hiện đa dạng hóa chuỗi cung ứng nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc nhưng theo ông Trinh Nguyen, Việt Nam sẽ chỉ có thể hấp thụ các lĩnh vực mà đất nước nhắm đến, như dệt may, giày dép và điện tử. Và ngay cả trong lĩnh vực điện tử, sản xuất đòi hỏi phải huy động lực lượng lao động lớn, Việt Nam hiện vẫn chưa thể đạt được quy mô giống như Trung Quốc cũng như các mối liên kết cung ứng hiện có.

Deng Yingwen, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á tại Đại học Tế Nam đưa ra ý kiến: “So với Trung Quốc, thị trường Việt Nam rất nhỏ với dân số 100 triệu người, chỉ lớn hơn một chút so với khu vực tự trị phía tây nam Trung Quốc, Quảng Tây. Các công ty nước ngoài không có khả năng di dời khỏi Trung Quốc do thị trường Trung Quốc rộng lớn và năng lực sản xuất lớn.”

Tuy vậy rủi ro vẫn đến với Trung Quốc

Tuy nhiên Trung Quốc vẫn không thể tránh khỏi những tác động từ thỏa thuận thương mại giữa Việt Nam và EU . Một bài báo có tiêu đề “Cân nhắc và tác động của FTA Việt Nam-EU” được xuất bản vào tháng 5 vừa qua tại Trung Quốc đã viết rằng, khả năng cạnh tranh của một số sản phẩm chính của Trung Quốc tại thị trường EU - như dệt may, đồ gia dụng và giày dép - sẽ bị ảnh hưởng khi thỏa thuận thương mại giữa Việt Nam và EU có hiệu lực. Hiện tại, Việt Nam là nước xuất khẩu hàng may mặc lớn thứ ba thế giới, sau Trung Quốc và Bangladesh.

Một số chuyên gia phân tích cho biết, có khả năng các công ty châu Âu sẽ tăng đầu tư nhiều tại Việt Nam và giảm đầu tư vào Trung Quốc, đó là một vấn đề đáng quan tâm.

Công ty nước giải khát Saigon Cider hiện đang rất lạc quan và cho biết rằng: “Thỏa thuận thương mại tự do giữa Việt Nam - EU thực sự là một tin tốt cho chúng tôi và các doanh nghiệp Việt Nam.”