Lễ hội ra sức đập vỡ trống để nhanh được dắt tay bạn tình vào rừng tâm sự

Đêm hội, trai gái người Ma Coong vừa hát, vừa ra sức đánh trống, trống thủng càng sớm, thanh niên càng nhanh được dắt tay bạn tình vào rừng tâm sự.

Đến hẹn lại lên, cứ vào dịp 16 tháng Giêng, bà con người Ma Coong (thuộc dân tộc Bru - Vân Kiều), ở xã Thượng Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình lại rộn ràng với Lễ hội Đập trống. Đây là lễ hội lớn và quan trọng nhất của dân tộc ít người này.

Theo truyền thuyết, ngày xưa vùng đất của người Ma Coong đang ở xuất hiện con khỉ ác màu vàng, hằng đêm nó thường vào rẫy của bà con dân bản ăn ngô, lúa… Bao nhiêu lương thực thực phẩm được làm ra bị khỉ ác cướp đi, đời sống người Ma Coong vì thế triền miên đói khổ…

Để bảo vệ mình, bảo vệ bản làng, người dân đã dùng mọi cách nhưng con khỉ ác vẫn cứ thế tấn công. Già làng nghĩ ra cách dùng tiếng chiêng, trống đánh để xua đuổi. Từ đó, con khỉ ác khiếp sợ và bỏ đi mãi mãi, dân bản được mùa, con cháu không còn đau ốm nữa.

Để nhớ công lao tiên tổ người Ma Coong và cầu cho bốn mùa làm ăn thuận lợi, hằng năm họ tổ chức việc cúng tế linh đình dâng lên thần linh những của ngon, vật lạ sinh lợi được trên vùng đất họ ở. Lễ hội Đập trống của người Ma Coong có từ đó.

Ngày diễn ra lễ hội, khi mặt trời dần khuất, bà con 18 bản tại xã Thượng Trạch sẽ cùng nhau men theo đường mòn, tập trung về bản Cà Roòng để tham gia lễ cúng trời đất, thần linh với ước mong một năm mới mưa thuận, gió hòa, ngô lúa tốt tươi, tất cả mọi người khỏe mạnh, không đau ốm, cùng nhau đập trống mở đêm hội tình yêu.

Nơi diễn ra Lễ hội Đập trống của người Ma Coong là tại khoảng sân rộng của bản Cà Roòng. Dưới tán của cây cổ thụ, dân bản dựng một dãy nhà tranh nhỏ làm nơi hành lễ, phía trước treo trang trọng một chiếc trống.

Đến đêm, công việc chuẩn bị đã xong, mọi người cùng chờ trăng lên. Khi trăng nhú lên trên rặng núi sau lưng bản, đồ vật cúng được mang ra sắp đặt. Mâm cỗ cúng Giàng (trời-PV) gồm có rượu hiêng, thịt gà nấu với chồi cây mây non, cá, xôi, ngọn cây mây, khúc thân cây đoác, một ít lúa gạo…

Khi trăng lên ngửa đầu là lúc vào giờ khai lễ. Già làng đọc lời khấn cầu trời đất phù hộ cho dân bản sống yên lành, làm ăn no đủ, mùa màng bội thu… Xong phần lễ, lúa gạo được ném ra tứ phía, cầu mong thóc lúa về đầy bồ, đầy nương. Sau vài lượt cúng khấn, già làng phát lệnh và lễ hội đập trống bắt đầu. Dân bản ùa vào, khách tham dự cũng ùa vào, ai ai cũng cố tranh cái dùi để đập trống.

Theo già làng Đinh Xon, Lễ hội Đập trống của người Ma Coong không chỉ cầu mưa thuận gió hòa, cảm tạ thần linh, mà còn là đêm tình yêu của trai gái. Phong tục này đã gắn với người Ma Coong suốt nhiều đời qua. Trống đêm lễ hội của người Ma Coong không giống như trống của người dưới xuôi. Khung trống được làm từ thân cây chi cúp, một loại cây thân rỗng, sống cả chục năm trong rừng sâu, khung trống có thể dùng từ năm này qua năm khác.

Mặt trống được bọc bởi da con trâu to khỏe. Trống trong lễ hội được chằng bằng sợi dây mây rừng, rồi lấy tre nêm chặt lại, kéo cho mặt trống có hình thù như quả cầu gai. Tiếng trống là hiện thân của tâm linh, của tiếng nói thần kỳ, như tiếng của người Ma Coong giữa rừng xanh không bị khuất phục bởi gió, mưa, thú dữ…

Khi phần lễ kết thúc, là lúc tiếng trống hội mở màn vang lên. Trai gái người Ma Coong cùng nhau trổ tài đánh trống mạnh, đánh trống nhanh. Dưới ánh trăng, từng tốp người thay nhau đập trống, nhảy múa, uống rượu bên ánh lửa bập bùng.

Nét độc đáo của Lễ hội Đập trống Ma Coong là trống phải được đánh cho thủng trước khi trời sáng mới thôi, trời đất mới chứng giám cho lòng thành của mọi người, trong năm tới mới được mùa. Vừa đánh trống, thanh niên vừa la vang rừng: "Roa lữ Giàng ơi!" (sướng quá, vui quá trời ơi). Trống thủng càng sớm, thanh niên càng mau được dắt tay bạn tình vào rừng tâm sự.

Các đôi trai gái lâu nay đã thầm để ý nhau được phép dắt nhau ra suối, vào rừng… tâm sự. Nhưng họ phải trở về nhà trước khi gà gáy sáng để quay trở lại với cuộc sống thường nhật của mình và hẹn gặp lại vào lễ hội năm sau. Có những cặp lại cùng nhau ước hẹn, chọn ngày mời bố mẹ, già làng đến đặt lễ trầu cau, nên duyên vợ chồng. Khi mặt trời dần nhô lên bên kia ngọn núi, cũng là lúc Lễ hội Đập trống của người Ma Coong kết thúc.

Lễ hội đập trống không chỉ có đồng bào Ma Coong tham dự mà còn thu hút rất đông đồng bào dân tộc ở các vùng lân cận và du khách khi đi du lịch Quảng Bình đúng dịp này về dự hội.

Trải qua nhiều biến đổi, lễ hội đập trống của người Ma Coong vẫn còn nguyên đó những giá trị văn hóa không thể phai mờ, mà ẩn sâu bên trong là tín ngưỡng phồn thực trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, cầu mong sự hài hòa âm dương trong cuộc sống. Năm 2019, Lễ hội Đập trống của người Ma Coong cũng đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.