Mỗi tuần cả nước tiêu thụ khoảng 938 triệu túi nilon

Ông Nguyễn Thi (Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường) cho rằng, trong lần sửa Luật bảo vệ môi trường này, cần thiết phải đưa nguyên tắc coi chất thải là tài nguyên nếu muốn giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường.

Kiến nghị này được đưa ra tại Hội thảo “Không để nhựa thành rác” do Trung ương Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng Việt Nam tổ chức ngày 22/10. Hội thảo nhằm hưởng ứng lời kêu gọi của Thủ tướng về việc giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường.

PGS.TS Nguyễn Thị Chính, Phó Chủ tịch Hội Giáo dục chăm sóc sức khỏe cộng đồng khai mạc hội thảo.

Chất thải nhựa: Nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường

Ông Nguyễn Thi (Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường) chia sẻ, chất thải nhựa hiện nay nằm chủ yếu trong chất thải rắn. Đây là nguyên nhân chính gây ra ô nhiễm môi trường. Trong khi đó, Việt Nam hiện đứng thứ 17 trong 109 quốc gia về lượng rác thải nhựa phát sinh hằng năm.

Theo Ngân hàng Thế giới, bình quân mỗi hộ gia đình Việt Nam sử dụng 35 túi nilon/tuần và cả nước con số này lên tới khoảng 938 triệu. Nếu lấy trung bình 100 túi nặng 5kg thì lượng túi nilon hằng tuần được sử dụng và phần lớn được thải loại lên đến 46.900 tấn.

Trong khi đó, theo ông Thi, hoạt động xử lý chất thải rác sinh hoạt ở nước ta hiện nay chủ yếu là đem đi chôn lấp. Việc tái chế, tái sử dụng chiếm tỷ lệ rất nhỏ và phụ thuộc phần lớn vào việc nhặt phế liệu có thể tái chế của hệ thống thu gom phế liệu không chính thức.

“Theo thống kê của Bộ Xây dựng tại các bãi chôn lấp chất thải ở một số đô thị lớn (Hà Nội, Huế, TP Hồ Chí Minh, và Bắc Ninh) cho thấy, tỷ lệ rác thải nhựa dao động từ 12% đến 16%, đứng thứ 2 sau rác thải hữu cơ (từ 55% đến 68%) còn lại là các loại rác khác. Như vậy qua rất nhiều lần thu gom phân loại bởi hệ thống phi chính thức (thường gọi là đồng nát) và bởi các công ty môi trường đô thị thì rác thải nhựa còn lại đem chôn lấp rất lớn. Chủ yếu là rác thải nhựa không thể tái chế như túi, bao bì nilon, chai nhựa bẩn…”, ông Thi cho hay.

Ông Nguyễn Thi (Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường).

Theo ông Thi, quy định về quản lý chất thải rắn ở nước ta đã tương đối đầy đủ các vấn đề trong quản lý song chưa thống nhất để có thể vận hành hệ thống xử lý, tái chế, mà đang theo kiểu “đánh trống bỏ dùi”.

“Pháp luật ban hành khá đầy đủ về quản lý chất thải, đặc biệt là chất thải rác sinh hoạt, nhưng lại quy định giao cho địa phương tùy vào đặc thù để hướng dẫn và tổ chức thực hiện việc phân loại, thu gom. Dẫn đến tình trạng có tỉnh thực hiện việc phân loại, thu gom, có tỉnh thì không. Nếu không thực hiện thì cũng không phát sinh bất cứ trách nhiệm quản lý cũng như pháp lý nào”, ông Thi nói.

Do đó, theo ông Thi, trong lần sửa Luật bảo vệ môi trường này, cần thiết phải đưa nguyên tắc coi chất thải là tài nguyên, thực hiện tuần hoàn tài nguyên, ưu tiên tái chế thay vì sản xuất thêm mới. Bởi đây chính là cốt lõi của nền kinh tế tuần hoàn.

“Muốn vậy phải có các chế định như coi chất thải là tài nguyên. Các chất thải này bao gồm các chất thải nguy hại có thể tái chế, chất thải công nghiệp thông thường, rác thải sinh hoạt. Cần xây dựng 2 chế định riêng về rác thải hữu cơ và rác thải nhựa. Cùng đó là các chế định thu phí rác thải dựa trên khối lượng, chấm dứt việt thu phí theo đầu người hoặc theo hộ gia đình như hiện nay; chế định về phân loại, thu gom chất thải và rác thải sinh hoạt; chế định về giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế, xử lý chất thải; quy định về quản lý chất thải nhựa,…”, ông Thi đề xuất.

Ông Bùi Đức Hiển (Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam).

Ông Bùi Đức Hiển (Viện Nhà nước và Pháp luật, Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam) cho rằng việc tái chế chất thải nhựa hướng đến phát triển kinh tế tuần hoàn rất quan trọng đối với Việt Nam.

Tuy nhiên, quy định lỏng lẻo, cơ chế thu gom rác thải chưa đồng bộ cũng là nguyên nhân khiến các gia đình không có ý thức phân loại. “Cũng có những gia đình rất ý thức và phân loại ra thành từng lại rác thải hữu cơ, vô cơ trước khi vứt đi nhưng bộ phận thu gom, vận chuyển những loại rác thải đó của chúng ta lại chưa đồng bộ”.

Ông Hiển cũng bày tỏ sự ngờ vực khi trách nhiệm quản lý rác thải sinh hoạt hiện nay giao cho UBND cấp tỉnh. “Đặc biệt Nghị định 155 năm 2016 về việc xử phạt, vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường quy định rất rõ ở Điều 20 rằng nếu không phân loại rác thải sinh hoạt thì mức xử phạt có thể lên đến từ 15 đến 20 triệu đồng, nhưng có lẽ chưa bao giờ chúng ta áp dụng điều này”, ông Hiển nói.

Theo ông Hiển, phát triển kinh tế tuần hoàn là xu thế của phát triển bền vững và phải có giải pháp hoàn thiện các quy định pháp luật.

Ông Nguyễn An Thái (Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam).

Trong khi đó, là người tham gia công trình khoa học nghiên cứu về vật liệu thay thế nhựa, ông Nguyễn An Thái (Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam) nêu thực tiễn: “Đã có những cải tiến đáng kể trong tìm kiếm chất liệu thay thế nhựa, tuy nhiên để thay thế hoàn toàn nó khỏi cuộc sống là khó. Bởi chi phí đưa vật liệu thay thế nhựa vào kinh tế rất lớn và vật liệu thay thế chỉ đáp ứng được rất nhỏ nhu cầu sử dụng nhựa hiện nay”.

Do đó, các chuyên gia cũng thống nhất việc nghiên cứu và ứng dụng nhằm gia tăng vòng đời cho nhựa. Cùng đó, kiến nghị các chính sách ưu đãi cho doanh nghiệp kinh doanh trong lĩnh vực tái chế vật liệu nhựa; đề xuất các hành lang pháp lý để các doanh nghiệp tự thu gom sản phẩm nhựa của mình, phục vụ cho việc tái chế, tái sản xuất, kéo dài vòng đời sản phẩm. Ngoài ra, đề xuất các quy trình thu gom, xử lý rác thải nhựa để hạn chế nhựa bị thải ra môi trường mà quay vòng tuần hoàn trở lại phục vụ sản xuất và đời sống.

Thanh Hùng / Vietnamnet